Is er nu noorderlicht?
Hoe fanatiek noorderlichtjager je ook bent, niemand houdt het vol om hele nachten lang buiten in de kou op wacht te staan en naar de hemel te turen.Gelukkig hebben we een aantal instrumenten ter beschikking, die ons kunnen helpen met het noorderlichtjagen wanneer we niet buiten op wacht staan.
- Webcams
- Magnetometers
Webcams
Het loont de moeite om zoveel mogelijk buiten te zijn op een open plek, zodat je het noorderlicht direct kunt zien wanneer het verschijnt. Kun je niet buiten zijn, dan bieden noorderlichtwebcams uitkomst: ze tonen of het helder is, of er activiteit is, en of het de moeite loont om alsnog naar buiten te gaan. Zelfs als het lokaal bewolkt is, geven webcams op nabijgelegen locaties een idee van de huidige activiteit. Zo kijk je via een “raampje” mee naar de nachtelijke hemel op dezelfde breedtegraad.
Uiteraard moet het donker zijn en onbewolkt. Zie je noorderlicht op één van de webcams in de buurt van een breedtegraad waarop je je bevindt, dan kun je alsnog snel naar buiten. Het is er op dat moment immers en wie weet wat er nog volgt!
Hieronder vind je een aantal webcambeelden die mogelijk laten zien waar er actueel noorderlicht aanwezig is. Houd er wel rekening mee dat het noorderlicht dat je op deze beelden ziet er intenser uitziet dan wat je met het blote oog zult waarnemen, net zoals op foto's die je van het noorderlicht maakt.
Aangezien het in de zomerperiode, tussen begin april en half augustus, 's nachts te licht is ten noorden van de poolcirkel, zullen de meeste webcams in die periode niet worden geüpdatet.
Sodankylä, Fins Lapland (67,4°NB):
Deze webcam staat in de buurt van Luosto, een van de meest geliefde Lapland bestemmingen van Voigt Travel. Ook als je je op een andere locatie in Lapland bevindt, kan deze webcam een bruikbare gids zijn.
Magnetometers en magnetogrammen
Het noorderlicht ontstaat wanneer geladen deeltjes in de atmosfeer terechtkomen. Deze deeltjes verstoren via een veranderend magnetisch veld het aardmagnetisme. Hoe meer deeltjes binnendringen (bijvoorbeeld door een gunstige Bz of plasmawolk), hoe sterker de verstoring én hoe intenser het noorderlicht.
Magnetometers meten deze afwijkingen en staan verspreid over de wereld. Een plotselinge uitslag duidt vaak op zichtbaar noorderlicht ter plaatse, mits het helder is. Noorderlicht dat verder weg optreedt, veroorzaakt lokaal geen uitslag: pas wanneer het dichtbij ontstaat, wordt de verstoring “voelbaar.” Sterke uitslagen wijzen erop dat het noorderlicht zich zuidelijker uitstrekt en dus ook honderden kilometers verder te zien kan zijn. De hoogte waarop het noorderlicht verschijnt speelt hierbij een belangrijke rol.
Voor noorderlichtjagers in Lapland zijn de magnetometers in Sodankylä (Fins Lapland) en Kiruna (Zweeds Lapland) nuttige indicatoren. Hun meetgegevens kunnen bij sterke verstoringen zelfs een goede kansinschatting voor de Benelux opleveren.
Hoe sterker de zonnewind, hoe meer dat beschermende magneetveld rond de aarde verstoord kan worden en hoe meer deeltjes kunnen binnendringen in onze atmosfeer. Wanneer het magneetveld van de aarde verstoord wordt door de zonnewind, kunnen we dit detecteren met magnetometers die voortdurend de toestand van het aardmagneetveld monitoren.
De toestand van het aardmagneetveld wordt zichtbaar in magnetogrammen. Kleine afwijkingen daarin leiden vaak direct tot noorderlicht. Vooral de X-waarde is belangrijk: een sterke uitslag wijst erop dat er op dat moment fel noorderlicht zichtbaar is – al kan het ook achter wolken verscholen zitten.
Magnetogram Sodankylä (Luosto):
Nog enkele bruikbare magnetometers in het noorden van Scandinavië:
Magnetogrammen
Veel websites en apps verwijzen naar de Kp-waarde, maar wij hechten daar weinig belang aan. De gemeten Kp geeft enkel de gemiddelde geomagnetische verstoring van de afgelopen uren weer. Ze zegt dus niets over het huidige moment, en al helemaal niet over wat nog gaat komen. De voorspelde Kp is bovendien slechts een schatting, hooguit bruikbaar als grove indicatie.
Daar komt bij dat Kp een wereldwijde maat is. De lokale K-waarde kan sterk afwijken, terwijl korte maar intense verstoringen vaak volledig uit beeld blijven. Een veel betrouwbaardere graadmeter is de actuele Bz, samen met het verloop ervan in de voorbije minuten en uren. Die geeft een directer beeld van de kans op noorderlicht.